تاریخچه فرش تبریز فرش تبریز یکی از انواع مبلهای ایرانی است.
این شهر یکی از مهمترین مراکز بافت مبل در ایران است و مبلهای بافت آن از تنوع و گوناگونی بسیاری برخوردارند.
تبریز، در حال حاضر از سوی «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان «شهر جهانی بافت فرش» انتخاب شده است.
فرش تبریز یکی از مهمترین صنایع دستی شهر تبریز مبلبافی است و در این زمینه شهرت جهانی دارد.
فرشبافی در تبریز از قبل از دوران صفویه آغاز شد و یکی از قدیمی ترین و معروفترین مراکز بافت فرش های دستباف در دنیا به شمار می آمد.
اوایل فرش ها در قالب طرح های روستایی با رجشمارهای 24 بافته می شد که به مرور زمان با رشد و ترقی فرش و مبلبافی تا 110 رج افزاش پیدا کرد و همچنین به هنر درباری مبدل گشت.
مواد اولیه بکارگرفته شده در فرش تبریز معمولا از جنس پشم یا ابریشم بودند که فرش های بسیار با کیفیت و اعلا روانه بازار می کردند.
تبریز دارای تنوعی بی نظیر از طرح ها و نقشه ها در زمان های گذشته بود.
ساختار فرش تبریز: فرش تبریز,فرش شهر باف تبریز,فرش ابریشم تبریز تار فرش تبريز اغلب پنبه ای است ريز بافت ترين فرشهای ايران در تبريز بافته می شود.
گره با قلاب و از نوع متقارن (تركي) و پودگذاري بصورت دو پوده (مانند كليه نواحي ترك زبان) است.
تار فرش تبريز اغلب پنبه اي و بسياري مستحكم و با دوام و پود و پرز پشم است.
اما فرشهای ابريشمي نيز بصورت گل ابريشم، تمام ابريشم و يا چله ابريشم بافته مي شود و قاليچه های چله ابريشم تبريز در نوع خود از بهترين فرشهای ايران است كه قسمت عمده ابريشم آن از خراسان و تهران تهيه می شود.
قسمت عمده پشمی كه در صنعت قاليبافی تبريز مورد استفاده قرار مي گيرد از منطقه ماكو، كه كوهپايه باريكی است، تهيه می گردد.
ماكو در شمال غربی ايران بين تركيه و جمهوری نخجوان كه جزء اتحاد جماهير شوروی سابق است، قرار گرفته است.
پشم ماكو مرغوب است ولی قدري خشن تر و زبرتر از مناطق ديگر شمال غربي و غرب كشور است.
همين مختصات سبب شده كه قالي های تبريزي قدري خشن شود.
زماني بخشي از پشم تبريز از اروميه و مهاباد، دشت مغان.
خوي و سلماس نيز تأمين مي شد.
در مورد پرز فرش تبريز بايد به اين ويژگي اشاره كنيم كه حالت ظاهري اين پرزها نه درخشان است و نه ابريشمين، و اين موردي است كه درباره ساير گونه هاي فرش ايران نيز صادق است.
اين پديده را در مبل های جديدی كه داراي بافت بسيار ظريفی هستند و حتي در قالي هاي قديمي نيزمی بينيم.
عدم شفافيت و خشكی اين قاليها ناشی از رنگرزی آن و استفاده از آب شور تبريز است كه دارای نمك فراواني است.
نخ هاي پود مبل هاي تبريز، از دو رشته تشكيل شده اند: يكي از آنها ضخيم و ديگري نازك است.
اولين رشته (سفيد يا خاكستري) كه براي حجيم كردن كردن مبل و انعطاف پذيری آن در نظر گرفته شده است بصورت كشيده از ميان نخ های تار كه در دو سطح زير و رو قرار دارند عبور مي كند.
رشته دوم نيز كه غالباً به رنگ آبي نفتی يا قرمز است، از ميان همين تارها می گذرد.
با اين تفاوت كه نخ های تاری را كه رشته پود اول از هم جدا كرده بطور محكم به يكديگر پيوند ميدهد.
يعني رشته نخ هاي تارهای زيرين در رو و تارهاي رويي در زير قرار مي گيرند.
ویژگی های فرش تبریز: طرح فرش تبریز,مبل تبریز,فرش تبریز,خصوصیات فرش تبریز فرش تبریز دارای تنوع بسیار زیادی از رنگ هاست 1.
طراحی فرش تبریز توسط مجرب ترین اساتید با رعایت تمام استاندارها انجام می پذیرد.
2.
فرش تبریز عموما در رجشمارهای بالا و ریزبافت است.
3.
فرش های تبریز دارای تنوع بسیار زیادی از رنگ هاست.
4.پرز های فرش تبریز معمولا کوتاه است و پرداخت آنها توسط افراد ماهر انجام می گیرد.
5.
الیاف بکار رفته در فرش دستباف تبریز از نوع مرغوب است و از کیفیت بالایی برخوردار است.
6.
استفاده از سایه روشن ها که باعث ایجاد عمق در فرش تبریز می شود.
7.
از دیگر خصوصیات فرش تبریز پر کردن قسمت های خالی فرش به جای استفاده از نقش های دیگر.
مبل هايی كه در تبريز بافته مي شوند از لحاظ رج شمار به شرح زير هستند: خصوصیات فرش تبریز,طرح فرش تبریز,فرش تبریز فرش تبريز از كوچكترين تا بزرگترين اندازه بافته مي شود * 25×25، 30×30، 35×35، 40×40، 50×50، 60×60 ( گره در هر پنجره 7 سانتي متري).
* نوع 25×25 فرش تبریز، قاليهاي ارزان قيمت است كه براي فروش در بازار بافته مي شود.
* نوع 30×30 فرش تبریز نوع معمولی و بازاری است.
* 35×35 فرش تبریز معمولاً نوعی است كه شركتهای اروپايی سفارش می دهند تا مطابق با سليقه و با طرح مورد علاقه شان بافته شود.
رج شمارهای بالاتر فرشهايی با فشردگي و تراكم بالا نظير فرش هاي ابريشمی هستند.
تقسيمات حاشيه در تبريز خارج از معيارهای قديمی و سنتی مي باشد و به نوعی طراحان آن را متحول ساخته و كم و زياد می كنند.
به طور كلی در اكثر مناطق مخصوصاً تبريز، اندازه بندی حاشيه را بدين گونه انجام مي دهند كه پهنای كل حواشی حدوداً يك ششم كل عرض فرش باشد و در محدوده مشخص شده براي حاشيه، پهنای حاشيه اصلی دو برابر حاشيه فرعی باشد.
حاشيه معروف تبريز، حاشيه سماوری يا توسباغی است كه در آن دو اسليمی در كنار هم قابي را تشكيل داده اند كه شكل سماور را تراعي مي كند.
به نقش سماور هراتی نيز ميگويند.
ابعاد فرش تبریز: فرش تبريز از كوچكترين تا بزرگترين اندازه بافته مي شود.
معمولاً فرش های تصويری تبريز داراي قطعه كوچك يا متوسط هستند و قالي ها ابريشمي هم غالباً در اندازه ها بزرگ ميباشند.
طرح های رايج فرش تبریز: فرش تبریز,تاریخچه فرش تبریز,فرش ابریشم تبریز طرح و نقشه فرش تبریز بیشتر از سلیقه خریداران تبعیت می كند امروزه در تبریز همه نوع طرح را می توان پیدا كرد كه البته بررسی همه آنها امكان پذیر نیست و به زمان زیادی احتیاج دارد هر چند با گسترش طرح ها و نقش ها در نقاط مختلف كشور، دیگر نمی توان به طور یقین طرحی و یا نگاره و موتیفی را متعلق به نقطه ای خاص دانست و به همین ترتیب نمی توان فرش منطقه ای را با دیدن طرحی و یا نگاره ای تشخیص داد.
به طور مثال در تبریز نمونه فرشهایی بافته می شود كه جدا از بافت و رنگبندی، دارای طرحی از منطقه كرمان است كه در تبریز به طرح كرمان قلم مشهور است.
به طور كلی طرح و نقشه فرش تبریز بیشتر از سلیقه خریداران تبعیت می كند.
طراحان تبریز اگرچه در اصول از طرح های معروف و قدیمی پیروی می كنند اما به این طرح ها جان می دهند و زیبایی می بخشند و نوآوری دارند.
در طبقه بندی كه شركت سهامی فرش ایران از لحاظ طرح و نقش فرشها صورت داده نقشه های مبل ایرانی در ۱۹ بخش طبقه بندی شده است كه شهر تبریز نیز به جهت تنوع طراحان و كثرت آنها در اغلب این بخش ها آثار و نمونه هایی دارد از جمله: نقشه آثار باستانی و ابنیه اسلامی نقشه شاه عباسی، نقشه اسلیمی، نقشه افشان، نقشه بندی خشتی، طرح درختی، طرح شكارگاه، نقشه قابی، طرح گلفرنگ، طرح گلدانی و طرح ماهی درهم (هراتی) به خصوص لاك پشتی و همینطور طرح محرابی و نقش محرمات و طرح هندسی و مبلها و مبلچه های تصویری و طرح بوته ای.
تجهيزات اختصاصی فرش تبریز: مبل تبریز,,فرش تبریز,فرشبافی در تبریز دار تبریزی و قلاب تبریزی از وسایل مهم فرش تبریز می باشد • دار تبريزی دار تبريزی يا عمودی را از اين رو تبريزی می نامند كه ظاهراً در تبريز اختراع شده است.
در شهر تبريز انواع ديگر دار استفاده نمی شود چون اين دستگاه ساده است و به كار بردن آن آسان و در عين حال ارزان نيز هست.
در اغلب مراكز قاليبافی واقع در شهرهاي شمال غربي و مركزي ايران نيز اين نوع دار به كارمي رود.
اين دار نسبت به دار روستايی از چندين لحاظ برتری دارد.
كار خسته كننده كلاف كردن چله ها و گره زدن آنها به تير فوقانی و دوختن قسمت بافته شده مبل به تير زيرين در اين دستگاه حذف گرديده است.
هنگام پايين كشيدن مبل مي توان با بيرون كشيدن چهارگوه از شكاف باهوها چله ها را به سرعت رها ساخت.
به اين ترتيب مبل پايين مي آيد و قسمت بافته شده را طوری بر روی دار قرار می دهند كه به سهولت مي توان آن را مورد بازرسي قرار داد.
• قلاب تبريزی در شهر تبريز كارد مخصوص به كار برده می شود كه با كاردهای ديگر اختلاف مهمی دارد.
اين كارد تركيبی است از يك تيغه تيز و قلابي شبيه قلاب دكمه انداز كه در انتهاي تيغه تعبيه شده است.
از قلاب براي گره زدن و به جاي گره زدن بوسيله دست، و از تيغه براي بريدن نخ پس از بستن گره استفاده مي كنند.
در سراسر ايران نوعي شيوه قاليبافی تقلبي رواج يافته كه به شهرت نيك مبل ايران بسيار لطمه زده است.
اين روش زيان آور اين است كه به جاي گرفتن دو رشته تار و بستن گره به آن، گره را به چهار تار می بندند، به اين ترتيب فرشی كه بافته مي شود تنها نصف گره هايی را كه بايد داشته باشد دارد.
شهر تبريز يكی از مراكز معدود قاليبافی است كه اين بيماری در آن شايع نشده است علت اين امر به اين دليل است كه قاليبافان تبريز چون براي بستن گره به جاي انگشت از قلاب استفاده مي كنند، بستن گره با قلاب امكان پذير نمي شوند.
نتيجه اين مصونيت به طور كلي به نفع قاليبافان تبريز تمام مي شود.
رنگرزی فرش تبریز: فرش تبریز,وضعیت فرش تبریز,فرش اصیل تبریز رنگرزی، دومین مرحله تولید فرش تبریز پس از پشم چینی و تبدیل آن به نخ بشمار می رود تبريز اولين مركز قاليبافی ايران است كه مواد رنگی كشورهای مغرب زمين در آن كاملاً رسوخ يافته است و رنگهای جديد جانشين رنگهای قديمی شده است.
با بررسی گذشته پر فراز و نشيب صنعت فرشبافی می توان دريافت كه تبريز همواره قطب مهم توليد فرش بوده و متعاقب آن در صنعت رنگرزی نيز از سابقه طولانی برخوردار است و در طي گذشت زمان در زمينه تكنولوژي و تكنيك رنگرزي به پيشرفت و تكامل رسيده است.
در زمان اوج هنر و صنعت فرش بافی، يعنی در دوران پادشاهي صفويه در تبريز مراكز مهم فرشبافي داير گرديد و در كنار آن كارگاههای رنگرزی كه غالباً رنگرزي گياهی را انجام مي دادند تأسيس و گسترش يافت.
با گسترش روابط ايران و كشورهاي ديگر از جمله اروپائيان صنعت رنگرزي نيز دست خوش تحولات و پيشرفتهاي روز افزوني شد و تاكنون نيز ادامه داشته است.
سهولت و سرعت و ارزانی رنگرزی با رنگهاي اروپايی در مقايسه با شيوه معمول در ايران كه مستلزم صرف هزينه و وقت زيادتر بود مردم تبريز را مجذوب خود كرد.
در تبريز از رنگهاي كرمی و آنيلينی ،رنگهاي تركيبی كارخانه های خارجی كه با بيكرمات پتاسيم تثبيت مي شود، هر دو استفاده مي شود كه رنگهاي آنيليني فقط در مبل های ارزان قيمت مصرف دارد.
وضعيت فعلی فرش تبریز: طرح فرش تبریز,فرش تبریز,خصوصیات فرش تبریز رعایت نکردن عناصری باعث کاهش کیفیت و زیبایی فرش تبریز شده است از اول قرن حاضر سه عنصر موجب كاهش كيفيت و درجه زيبايی فرش های تبریز شده است: ◊ صنعتی كردن فزاينده توليد ◊ پذيرفتن رنگهای مصنوعی و غالباً نيز از نوع متوسط آن ◊ حالت مبهمی كه اين مبل ها پيدا كرده اند و آن نيز ناشی از تقليد طرح هايی است كه به ساير طبقه های قالي تعلق دارند.
◊ با اين همه مبل های قابل تحسين مثل مبل های سهند را می يابيم كه تا حدی يادآور نقش مبل های هرات مي باشند.
◊ در محصول جديد فرش تبريز، خارج از مبل های ابريشمين، شاهد تنزلي در تكنيك و استفاده از مواد اوليه هستيم و تعداد گره مبل نيز كاهش يافته است.
ضمناً از ويژگی مبل های جديد، پرز بلندتر آنها، رشته نخ پنبه اي ضخيم تر آنها برای تار و پود و گاهی پشم ظريفتر براي گره های آن است.
مشخصات مثبتی كه فرش تبریز را از بافته شهرهای دیگر ایران متمایز می كند بطور كلی عبارتند از: طرح فرش تبریز,خصوصیات فرش تبریز,فرشبافی در تبریز طراحی فرش تبریز عالی و بافت آن بسیار دقیق است ♦ گره فرش تبریز: هر تخته از فرش تبریز (به استثنای فرآورده های غیر معمول) با گره تركی بافته میشوند و هر مبل كه با این گره بافته نشده باشد نمی توان آنرا تبریزی محسوب كرد.
♦ دو پوده بودن: فرش تبریز دو پوده است و معمولاً پرز آن كوتاهتر و نازكتر و سبكتر از اغلب بافته های غیر عشایری ایران است.
♦ طراحی فرش تبریز: طراحی فرش های تبریز عالی و بافت آن بسیار دقیق است.
به این جهت مبل چنان منظم و جا افتاده از كار در می آید كه حالت مبل ماشینی را پیدا می كند.
كوتاهی پرزهای مبل تبریز این دقت ماشینی را نمایان تر جلوه می دهد.
♦ مواد اولیه فرش تبریز: پشم ناحیه ماكو مخصوصاً پشمی كه از دباغ خانه های تبریز بدست می آید از پشمی كه در سایر شهرها برای مبلبافی به كار می رود خشن تر است و در نتیجه فرش های تبریز مانند مبلهای مشهد و كرمان مخملی نیست.
♦ رنگ فرش تبریز: رنگهایی كه در فرش های تبریز به كار می رود اغلب تند و خام است.
وضعیت فرش تبریز در بازار تهران: فرش تبریز,فرش دستباف تبریز,طرح فرش تبریز تقریباً یک سوم خریداران ایرانی فرش تبریز می‌خرند خریداران فرش دو دسته‌اند، گروهی که به ظاهر فرش اهمیت می‌دهند و به زمان کارکرد آن تفقدی ندارند خریدار فرش تبریز هستند، چون نقش‌های فرش این شهر در هر قیمتی چشم را اقناع می‌کند ولی کسانی که دوام مبل را در نظر دارند، فرشهایی با نقشه‌های بدتر را می‌خرند و از فرش تبریز در می‌گذرند.
اما به هر صورت تقریباً یک سوم خریداران ایرانی فرش تبریز می‌خرند، آن هم نه از نوع بسیار مرغوبش.
وضعیت فرش تبریز در بازار بین المللی: فرش ارزان و نامرغوب تبریز از نظر قدرت کار چنان نیست که کهنه و پخته شود و به بازار بین‌لمللی عرضه گردد.
تشابه فرش تبریز با ممالک دیگر: فرش دستباف تبریز,ویژگی های فرش تبریز,فرش تبریز فرش تبریز، انواع دیگری هم دارد که بسیار مرغوب است: گل ابریشم، تمام ابریشم و چله ابریشم جز در ایران در پاره‌ای از کشورهای آسیائی هم فرش بافته می‌شود که از لحاظ شکل و جنس با محصولات بعضی از مناطق ایران برابری و رقابت می‌کنند.
سؤال این است که فرش تبریز با فرشهای کدام کشورها همسایگی و نزدیکی دارد؟ جواب این است مبلبافان هیچ یک از ممالکی که در این رشته فعالیت می‌کنند، مانند فرش تبریز نمی‌بافند و به بازار جهانی عرضه نمی‌کنند، اما در این دو سه ساله بعضی از تجار ایرانی که قیمت تمام شده یک تخته مبل را در بعضی از کشورهای همجوار نظیر پاکستان و افغانستان کمتر از ایران دیده‌اند، گروهی از مبلبافان ورزیده را برای فعالیت به این ممالک برده‌اند تا نظیر فرش تبریز را در آنجا تولید کنند.
این عده محصولات خود را در بازارهای جهانی هم به نام فرش ایران معرفی می‌کنند، اما این فرش واجد تمام خصوصیات فرش تبریز نیست، در حالی‌که خریدار خارجی کمتر آن را می‌داند.
فرش تبریز، انواع دیگری هم دارد که بسیار مرغوب است: گل ابریشم، تمام ابریشم و چله ابریشم (تار و پود مبل ابریشمی و سطحش پشمی است)، مبل چله ابریشم تبریز، عمر و دوام بسیاری دارد و از نظر کارشناسان از بهترین انواع فرش ایران می‌باشد.
فرش تمام ابریشمی هم که در این شهر بافته می‌شود از حیث نقشه و رنگ بی‌مانند است.
البته از سه نوع فرش تبریز در حال حاضر کمتر تهیه می‌شود.
نسل مبلبافان ابریشم کار این شهر رو به زوال گذاشته است چرا که تهیه مواد اولیه و پیدا کردن خریداری برای اینگونه فرشها که گران تمام می‌شود و محتاج صرف وقت بسیار است به سختی صورت می‌گیرد.
به‌طور کلی فرش کهنه تبریز، البته فرش مرغوبی که کهنه شود، بسیار زیباتر از نوی آن است چرا که رنگهای آن ملایم‌تر و مطبوع‌تر و چشم‌نوازتر می‌شود به همین دلیل خریدار فرش کهنه تبریز در بازار جهانی کم نیست.
مبلشویی در اصفهان مبلشویی خوب در اصفهان بهترین مبلشویی در اصفهان مبلشویی اصفهان مبلشویی در پروین اصفهان
مبلشویی در اصفهان مبلشویی خوب در اصفهان بهترین مبلشویی در اصفهان مبلشویی اصفهان مبلشویی در پروین اصفهان
